Recht op wonen is een grondrecht. De Vlaamse wooncode geeft aan dat het woonbeleid bijzondere aandacht moet schenken aan de meest behoeftige gezinnen en alleenstaanden. Jammer genoeg is het recht op wonen nog niet voor iedereen in Vlaanderen gerealiseerd.

In Limburg zal de provinciale dienst Wonen in 2018 integreren in de afdeling Ruimtelijke Ordening. De bedoeling is om veel meer kennis te krijgen over woonbehoeften en -evoluties.
Gedeputeerde Frank Smeets (foto): “We brengen verhuisbewegingen en demografische evoluties in kaart. Lokale besturen kunnen die analyses implementeren. Maar naast deze analyses speelt informatie rond betaalbaarheid en kwaliteit van wonen een belangrijke rol in onze contacten met en ondersteuning van lokale besturen.”

Over betaalbaar wonen organiseert beweging.net Limburg op dinsdag 19 december een info- en debatavond. Hoofdspreker is professor Pascal De Decker, verbonden aan de Onderzoeksgroep HaUS (Housing and Urban Studies) van de faculteit Architectuur KU Leuven. Als opwarmertje stelden we hem enkele vragen.

Wat zijn volgens jou de grootste knelpunten waardoor het recht op wonen op dit moment onvoldoende gerealiseerd wordt?

We moeten goed beseffen dat in Vlaanderen wonen vooral door de markt wordt aangeboden. Wonen is iets waarmee iemand geld verdient en waarvoor een ander betaalt: kopen en verkopen, bouwen en verbouwen, huren en verhuren. Zelfs met de kleinste spijker in elk huis is het de bedoeling om er geld mee te verdienen. De optelsom van al die winstjes zit in de prijs.
Langs de vraagkant hebben we de inkomens. In een systeem waar de marktwerking domineert, hebben structureel altijd 10 tot 15 % van de huishoudens niet de middelen om hun recht op wonen te realiseren. Ze wonen dus niet betaalbaar, niet zeker en niet kwalitatief.

Hoe kan het beleid ervoor zorgen dat die situatie verbetert?

Wonen is een basisbehoefte. We kunnen niet ‘niet wonen’. In een ideale situatie is wonen losgekoppeld van de inkomensmarkt, maar dat is theorie. Dat is nergens zo, al is dat hier en daar wel geprobeerd. We leren dat via de markt ongeveer twee derde van de mensen zichzelf naar behoren betaalbaar en kwalitatief huisvest. 10 à 15 % kan dat niet en de rest zit in de schemerzone van ‘net niet, net wel’.

Als we het grondwettelijk recht op wonen willen realiseren dan is er meer overheid nodig. Of in elk geval moet die overheid het anders doen. De overheid besteedt al heel wat geld aan wonen via de woonbonus, maar het is slecht gespendeerd geld. Het verhoogt de prijzen en het gaat naar gezinnen die het niet nodig hebben. De afgelopen 10 à 15 jaar waren de omstandigheden om te kopen uitstekend: lage rente en met de woonbonus waarschijnlijk de grootste eigendomssubsidie ooit. En wat zien we: het percentage eigenaars is gedaald. Er is dus een pak geld uitgegeven aan iets dat niet werkt. Bouw dat af en doe er iets anders mee. Bouw er sociale huurwoningen mee. Die zijn nodig en zeer doelmatig. Ze gaan immers naar de mensen die ze nodig hebben en halen hen uit de handen van huisjesmelkers.

Is er sprake van een grotere woonnood in de toekomst? Heeft de vergrijzing een invloed?

Hoe de woonnood evolueert, is niet te voorspellen. We zien momenteel wel een grotere tegenstelling tussen zij die goed wonen en zij die niet goed wonen. Ik heb de indruk dat het moeilijker geworden is om de brug over te steken. En je ziet in onderzoek steeds weer dezelfde profielen: woonnood is gerelateerd met opleiding (laag), gezinssituatie (één inkomen; eenoudergezin), inkomen (laag), etniciteit en ook wel leeftijd als men huurder is.

Volgens mij is deze laatstgenoemde groep de meest problematische omdat een bejaarde huurder nergens meer naartoe kan. Het inkomen zal niet verhogen, terwijl de huur wel kan stijgen. En een huurder op leeftijd zal bij de bank geen lening meer krijgen. De woonsituatie van de bejaarde huurders moet dan ook hoogdringend bestudeerd worden. Een veralgemeende huursubsidie voor hen is een oplossing. Een aangepaste sociale huurwoning nog beter, maar daarvoor zijn de wachtlijsten ellenlang.