Nu de nieuwe gemeentebesturen geïnstalleerd zijn, is het moment aangebroken om werk te maken van een toekomstgericht kerkenbeleidsplan. Deze plannen, die binnen zes maanden klaar moeten zijn en goedgekeurd door de gemeenteraad én de bisschop, bieden een unieke kans om kerken weer stevig in te bedden in het sociale en culturele weefsel van hun wijken. Dit gaat verder dan een inventarisatie van cijfers: het vraagt een langetermijnvisie die de gemeenschap versterkt.
Kerken in een veranderende samenleving
Kerken zijn méér dan bakstenen gebouwen. Ze zijn cultureel erfgoed, markante herkenningspunten en potentiële multifunctionele plekken. In een samenleving waar het kerkbezoek blijft dalen, moeten kerken echter een nieuwe invulling krijgen om hun relevantie te behouden. Een toekomstgericht kerkenbeleidsplan biedt een kans om deze gebouwen opnieuw betekenis te geven als hubs van ontmoeting en activiteit, aangepast aan de noden van vandaag.
Iconische kerken zoals de Heilig Hartkerk in Hasselt belanden zonder duidelijke visie in een schemerzone. Zulke gebouwen blijven vaak ongebruikt, terwijl ze een enorme meerwaarde kunnen bieden voor sociale, culturele en educatieve projecten. Denk bijvoorbeeld aan een wijkcentrum, een gedeelde werkplek, of een locatie voor welzijns- en gemeenschapsdiensten.
Nieuwe functies als motor voor de gemeenschap
Een kerkenbeleidsplan moet breder kijken dan het behoud van religieuze functies. Nieuwe bestemmingen kunnen variëren van culturele ruimtes en bibliotheken tot buurtkeukens, kinderopvang en vergaderplaatsen voor verenigingen. In stedelijke contexten kunnen kerken dienen als stille werkplekken of podia voor lokale kunstenaars, terwijl ze in dorpen een rol kunnen spelen als ontmoetingsruimte of als broedplaats voor lokale initiatieven zoals deelmobiliteit of milieuprojecten.
Ook de buitenruimte van kerken kan een belangrijke rol spelen. Denk aan het vergroenen van kerkpleinen of het inrichten van volkstuintjes en speelplekken. Zo worden kerken niet alleen een plek voor activiteiten, maar ook voor rust en ontmoeting in de openlucht.
Betrek de buurt
Een kerkenbeleidsplan moet niet top-down worden opgelegd. Lokale verenigingen, buurtbewoners en andere belanghebbenden moeten actief betrokken worden bij de ontwikkeling van deze plannen. Zij hebben vaak een scherp oog voor de specifieke noden en kansen in hun omgeving. De nevenbestemming van de kerk in Guigoven toont hoe samenwerking leidt tot succes: naast religieuze vieringen is de kerk nu ook een plek voor feestjes en verenigingsactiviteiten. Zulke initiatieven creëren eigenaarschap en zorgen ervoor
dat kerken echt een functie krijgen die aansluit bij de wijk. In 2011 gaf minister Bourgeois trouwens deze rol al aan de verenigingen in zijn nota “Een toekomst voor de Vlaamse
parochiekerk”.
Een toekomstgerichte visie
De klok tikt, maar er is nog tijd om een kerkenbeleidsplan te maken dat verder kijkt dan de status quo. Het vraagt creativiteit, durf en samenwerking. Een sterk plan houdt rekening met eventuele erfgoedwaarde, maar ook met de behoeften van mensen die hun leven rondom deze gebouwen hebben uitgebouwd. Zo blijft de kerk een landmark, niet alleen in de skyline, maar ook in het hart van de gemeenschap.
Carien Neven,
Provinciaal directeur beweging.net Limburg
06 januari 2025
Meer inspiratie
Maak kennis met Vast-Goed, een innovatief model voor gedeeld ruimtegeruik in leegstaand parochiaal patrimonium. Het model is getest en goed bevonden en is klaar om ook op andere locaties in de rest van Vlaanderen uitgerold te worden.
