Zaterdag 20 februari is het de Internationale Dag van de Sociale Rechtvaardigheid. De Verenigde Naties willen met deze dag aandacht vragen voor mensen die het moeilijker hebben in onze samenleving. Wij laten die mensen nog te veel verloren lopen in een doolhof van administratie, waardoor ze in de miserie blijven zitten. Bewegingsmandataris Nahima Lanjri schreef een opiniestuk voor Gazet van Antwerpen.

Een goede gezondheid, sociale bescherming, onze job, … Vanzelfsprekend, vinden we. Soms neemt het leven echter een andere wending, onverwacht. En krijgen we pech. Net op dat moment moet de overheid klaar staan, moeten we als samenleving zorgen voor een goed opvangnet en werk maken van sociale rechtvaardigheid.

Automatisch toekennen van rechten
Burgers kunnen beroep doen op tal van tegemoetkomingen en ondersteuning. Maar, vaak is deze  sociale bescherming te ingewikkeld. Heel wat mensen weten niet tot wie ze zich moeten wenden voor hulp en slagen er niet in hun rechten op te nemen. Samen met mijn partij pleit ik al langer voor het automatisch toekennen van rechten aan elke persoon die daarvoor in aanmerking komt. Op sommige vlakken gebeurt dat al  automatisch, zoals bij de toekenning van het sociaal tarief voor gas en elektriciteit en ook in de gezondheidszorg. Onlangs werd ook de aanvraag voor een parkeerkaart vereenvoudigd: er moet geen nieuwe worden aangevraagd als de situatie van een persoon niet verandert.

Maar het werk is nog lang niet af. In de gehandicaptenzorg bijvoorbeeld moeten mensen nog door lange procedures  voor een tegemoetkoming.

Neem Eva. Zij is mentaal en fysiek gehandicapt en woont in bij haar vader. Op haar 21ste heeft zij niet langer recht op de verhoogde kinderbijslag. Maar ze heeft misschien wel recht op een inkomensvervangende of integratietegemoetkoming. Ze zal een aanvraag moeten indienen, die maar liefst uit vijf stappen bestaat. Ze moet eerst aankloppen bij de gemeente of het ziekenfonds. Maar waar juist bij de gemeente? Dat verschilt van gemeente tot gemeente. Eva woont in de stad Antwerpen, dus moet ze een afspraak vastleggen via het Stadsloket. Als zij bv. in Wommelgem  zou wonen, dan moet ze zich wenden tot het OCMW. Na deze eerste stap ontvangt Eva een aantal documenten die ze binnen de maand moet terugsturen. Wellicht wordt Eva daarna nog uitgenodigd door een medisch centrum om nogmaals haar beperking te evalueren. Daarna krijgt zij een algemeen attest opgestuurd. Uiteindelijk wordt nog eens vier weken later meegedeeld of  ze een tegemoetkoming krijgt. Deze procedure is té omslachtig. We moeten ons de vraag durven stellen of dit niet veel eenvoudiger en zelfs automatisch kan.

Al te vaak blijkt ook dat mensen niet op de hoogte zijn dat ze recht hebben op een tegemoetkoming of die tegemoetkoming niet aanvragen omwille van de administratieve rompslomp.

Zo ken ik een alleenstaande moeder met twee kinderen. Ze kampte op een bepaald moment met medische en psychische problemen en heeft daardoor jarenlang geen studietoelage aangevraagd voor haar zoon en dochter. Een schrijnend verhaal, zeker als je weet dat dit gezin niet alleen recht had op deze toelage, maar de centen ook heel erg nodig had. Deze alleenstaande moeder had het heel moeilijk om rond te komen met het geld dat ze als ziekteuitkering kreeg. Vlaams minister van Onderwijs, Hilde Crevits, werkt nu aan een drastische vereenvoudiging van de aanvragen voor studietoelagen, zodat zulke verhalen hopelijk weldra voorbij zijn.

Geen overbodige luxe
In 2012 deed de KU Leuven een onderzoek naar de noodzaak van inkomensvervangende en integratietegemoetkomingen. Daaruit bleek dat maar liefst 39,3% van mensen met een tegemoetkoming risico loopt in de armoede te verzeilen. In het kader van de bestrijding van armoede bij personen met een handicap is de automatische toekenning van rechten daarom geen overbodige luxe, maar een absolute noodzaak. In het federaal parlement diende ik alvast een wetsvoorstel in om dit automatisch te onderzoeken en toe te kennen aan iedereen die er recht op heeft.

De automatisering van tegemoetkomingen moet bovenaan de beleidsagenda en wel om twee belangrijke redenen. Ten eerste hoeven de betrokken personen niet zelf het initiatief te nemen om complexe of ellenlange procedures op te starten. Ten tweede verkleinen we het armoederisico bij mensen die niet op de hoogte zijn van hun rechten. De overheid heeft vaak alle relevante informatie voorhanden. Het is niet meer dan rechtvaardig dat zij als goede dienstverlener alle administratieve rompslomp zo veel mogelijk beperkt en rechten op een eerlijke manier toekent aan iedereen die in aanmerking komt.

Nahima Lanjri
bewegingsmandataris
Federaal Parlementslid CD&V