Alles van waarde is weerloos.
Wordt van aanraakbaarheid rijk.
En aan alles gelijk.

Zo schreef Lucebert in 1974.

Vanuit een zonnige achtertuin, thuis en aan de slag, klinken die woorden helderder dan ooit. Want in tijden van crisis weet een mens weer wat echt belangrijk is.

Als het er echt op aankomt maken mensen zich zorgen over hun gezondheid, hun familie en vrienden, hun levensonderhoud, de toekomst en veiligheid van hun kinderen. Wat echt van waarde is, is voor iedereen gelijk.

Nu we hier, in deze corona-tijden, op een bizarre wijze aan herinnerd worden, herontdekken we dankbaarheid voor mensen, sectoren, beroepen die wezenlijk zijn voor onze samenleving. De duizenden dokters, verpleegkundigen, zorgkundigen, verzorgenden en – zeker niet te vergeten – het logistiek personeel en de vele thuisverzorgenden. Zij gaan iedere dag opnieuw zorgen voor anderen, ook al verhogen ze daarmee het risico om zelf ziek te worden. Faut le faire. Hetzelfde geldt voor de vuilnisophaaldiensten, de mensen die zorgen voor onze voeding, de leerkrachten en de duizenden anderen die blijven doorwerken in diverse sectoren.  De bijeenkomsten van vrienden en verenigingen die we missen: plots kijken we met een heldere blik naar hun belang, schatten we hen meer dan ooit naar waarde.

Enkele weken geleden voerden we nog discussies over de lonen van de best betaalde managers in sommige sectoren. Vandaag zijn het vaak de mensen uit de minst betaalde sectoren die we onze dierbaren in handen geven. Ze doen dat met verve. De discussie over de topmanagers lijkt opeens onbelangrijk, onnozel zelfs. Twitter werd in zijn geheel een tikkeltje minder gemeen, of beeld ik me dat alleen maar in?

Sommige mensen dreigen vandaag meer van waarde te verliezen dan anderen, ook daar mogen we niet blind voor zijn. Ik denk aan de werknemers en kleine zelfstandigen die nu zonder werk thuis zitten en financiële kopzorgen hebben. Maar ook de mensen die in gewone tijden al in een kwetsbare situatie zaten en nu helemaal kopje onder dreigen te gaan, zoals mensen in armoede of langdurige zieken. Als de kinderen de hele dag thuis zijn, moet de verwarming meer draaien, moet er meer eten worden gekocht, is er internet (en PC) nodig voor het vele schoolwerk, … Ook mensen die altijd al aan de rand van de samenleving leefden, zoals dak- en thuislozen, mensen zonder papieren, pas toegekomen vluchtelingen, die in een soort overlevingseconomie werkten, krijgen het nu nog moeilijker.

Vandaag worden op korte termijn heel wat oplossingen gezocht en gevonden. We lijken plots waakzamer voor wat echt belangrijk is. De crisis leert ons dat. De verschillende regeringen in dit land zijn snel in gang geschoten met onder meer een versoepeling en verbetering van het stelsel tijdelijke werkloosheid, een overname van de factuur voor water, gas en elektriciteit en een uitstel van betaling van hypothecaire kredieten tot gevolg. Ook bij de vakbonden en mutualiteiten draaien ze dezer dagen overuren om alles in goede banen te leiden en uitbetalingen te doen. Hun expertise en hun linken met de basis zijn vandaag ideaal om gericht oplossingen te vinden voor moeilijke situaties. Meer maatregelen zijn in voorbereiding. Zo hopen we dat zowel de federale als de Vlaamse regering een taskforce oprichten om het crisisbeleid ten aanzien van de meest kwetsbaren samen met de sociale partners en armoedeverenigingen vorm te geven. Bovendien vragen we ook de lokale besturen om hetzelfde te doen. Ook zij kunnen in deze moeilijke dagen veel betekenen voor mensen die het moeilijk hebben.

Zodra de impact van de gezondheidscrisis op de economie en op het leven van mensen duidelijk werd, schoot ook het middenveld in actie. Ze maken hun signaalfunctie en hun innovatiekracht ten volle waar, denk maar aan hun oproep voor de belangen van dak- en thuislozen, mensen zonder papieren en asielzoekers van de afgelopen dagen en weken. Denk aan de vele huisbezoeken bij oudere mensen, het activeren van Teleblok voor wie een luisterend oor nodig heeft, het naaien van mondmaskers, het bellen met huurders van sociale woningen, … Ze tonen zich van hun meest creatieve kant door met hun activiteiten digitaal te gaan, de jeugdbewegingen net zo goed als de ouderenorganisaties. Het is geweldig hartverwarmend om dit allemaal te zien gebeuren.

Er is een grote eensgezindheid en een groot draagvlak voor de maatregelen. De Belg stelt zich meer solidair op dan ooit te voren. Want in de crisis zijn we allemaal gelijk, in tijden van nood zien we plots helder wat echt belangrijk is.
En morgen? Tijdens elke crisis, persoonlijk of maatschappelijk, maken we goede voornemens. We beloven onszelf en anderen om nooit meer te vergeten wat geleerd is. Dit is een kans om dingen wezenlijk bij te stellen. Een kans om te kiezen voor wat echt belangrijk is. Een ‘burning platform’ voor verandering. Want niets zal nog hetzelfde zijn.

Soms mislukt het, met die goede voornemens. Dan zijn we een beetje zoals een spons, die na het uitdrukken langzaamaan haar oude toestand aanneemt. De eerste goede intenties vervallen, daarna moet vooral de economie terug draaien zoals voorheen.

Maar als het lukt maken we van dit burning platform een kans om dingen wezenlijk bij te stellen. Om te kiezen voor wat echt belangrijk is. Als zachte klei geven we stilaan een ander uitzicht aan de samenleving.

Na het applaus zullen we de zorgsector meer naar waarde schatten. We weten al jaren dat er te weinig mensen kiezen voor dit beroep. De loon- en arbeidsvoorwaarden, waaronder hun veiligheid, moeten opnieuw op tafel komen. Dan zullen we ook de Europese Commissie meer ruimte geven om leiderschap op te nemen en de solidariteit ook op Europees niveau structureel te organiseren. We zullen hernieuwde aandacht vinden voor de productieketens, met in het bijzonder aandacht voor onze landbouwers. Door de globalisering is er enorme druk ontstaan op deze beroepsgroep. Vandaag ziet iedereen waarom een volwaardige voedselproductie op korte afstand nodig is. We zullen werken aan oplossingen voor de mensen in kwetsbare arbeidsstatuten. Flexwerk, studentenjobs, interim-jobs, platformjobs, … , we zorgen ervoor dat zij dezelfde sociale bescherming krijgen als alle andere werknemers. Dan werken we voor hen aan een sociaal pact anno 2020.

We vermoeden dat deze gezondheidscrisis zal gevolgd worden door een economische crisis, die gepaard gaat met een snel oplopende overheidsschuld. De klimaatcrisis gaat intussen zijn eigen gang. De politieke crisis is niet bedongen.

De komende jaren worden zeer belangrijk op vele vlakken. We verwachten zeer fundamentele discussies, taboes moeten sneuvelen. We zullen het opnieuw moeten hebben over herverdeling, over een eerlijke fiscaliteit, over het belang van een sterke sociale zekerheid, over een duurzame economie, over de meerwaarde van sterke collectieve en sociale diensten en een sterke overheid.
Daarom zal niets nog hetzelfde zijn.

Zolang we dat samen aanpakken, zoals het een participatieve democratie betaamt, kneden we de samenleving tot een meer sociaal-rechtvaardig model.

als het hart van de tijd
als het hart van de tijd

Zo eindigt Lucebert zijn gedicht. Als alles van waarde weerloos is, laat die dingen dan onze leidraad zijn als er de volgende periode beslissingen genomen moeten worden.

Peter Wouters, voorzitter Beweging.net